Ωμέγα 6 Λιπαρά Οξέα (GLA)

ΩΜΕΓΑ-6 ΛΙΠΑΡΑ OΞΕΑ

Η ομάδα των ωμέγα-6 λιπαρών οξέων έχει και αυτή εξαιρετική σημασία για την εύρυθμη λειτουργία του σώματός μας. Δύο από τα οξέα της ομάδας είναι τα σημαντικότερα: το Λινολεϊκό οξύ, το οποίο είναι απαραίτητο – άρα δεν μπορεί να συντεθεί στον οργανισμό μας και πρέπει να το λάβουμε με τις τροφές – και το Γάμα Λινολενικό Oξύ (Gamma Linolenic Acid/GLA), το οποίο έχει μεγάλη θεραπευτική αξία. Θα πρέπει όμως να επισημάνουμε ότι, παρόλο που το λινολεϊκό οξύ είναι τόσο σημαντικό, ώστε η τέλεια έλλειψη του θα προκαλούσε το θάνατο των κυττάρων μας, όμως και η υπερκατανάλωση του μπορεί να προκαλέσει προβλήματα υγείας. Πράγματι το λινολεϊκό οξύ, που έχει ορισμένες φλεγμονικές ιδιότητες, ανταγωνίζεται για το ίδιο ένζυμο-μετατροπέα με το άλφα λινολενικό οξύ που έχει αντιφλεγμονικές ιδιότητες (το πρώτο μπορεί να μετατραπεί στο σώμα μας σε ωμέγα-6 και το δεύτερο σε ωμέγα-3 λιπαρά οξέα). Έτσι, μια υπερκατανάλωση λινολεϊκού οξέος μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα ανεπάρκειας των EPA και DHA, εάν η διατροφή μας είναι φτωχή στα πολύτιμα αυτά λιπαρά οξέα και το σώμα μας βασίζεται για τη σύνθεση τους στο άλφα λινολενικό οξύ. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις ειδικών επιστημόνων η αναλογία ωμέγα-3 προς ωμέγα-6 λιπαρών οξέων στη διατροφή των κατοίκων των ανεπτυγμένων δυτικών χωρών είναι σήμερα της τάξεως του 1 προς 24, ενώ όταν ο άνθρωπος ζούσε σαν κυνηγός και συλλέκτης καρπών ήταν της τάξεως του 1 προς 5. Αν λάβουμε υπ’ όψιν μας ότι ο οργανισμός του ανθρώπου παραμένει βασικά αναλλοίωτος από την προϊστορική εποχή μέχρι σήμερα, τότε η μεγάλη αυτή διατροφική ανατροπή μπορεί να εξηγήσει τις επιδημικές διαστάσεις που έχουν λάβει σήμερα οι καρδιοπάθειες, ο καρκίνος, ο διαβήτης και οι άλλες εκφυλιστικές – και όχι μόνο – ασθένειες. Φυσικά προς αυτή την κατεύθυνση έχουν συμβάλει εξίσου, αν όχι περισσότερο, και οι άλλες διατροφικές ανατροπές: η μεγάλη αύξηση κατανάλωσης κορεσμένων λιπών, η επεξεργασία των τροφών και η εξ αυτής απογύμνωσή τους από ζωτικά συστατικά (βιταμίνες, μέταλλα, αντιοξειδωτικά κ.λ.π.) και η κατακόρυφη αύξηση των ραφιναρισμένων υδατανθράκων (άμυλα, απλά ζάχαρα), με παράλληλη κατακόρυφη μείωση των φυτικών ινών. Ευτυχώς για τη χώρα μας, το πρόβλημα υπερκατανάλωσης λινολεϊκού οξέος δεν φαίνεται να υφίσταται για τη μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού, λόγω της εκτεταμένης χρήσης του ελαιολάδου, το οποίο περιέχει κυρίως ελαϊκό οξύ (ωμέγα-9).

Αντίθετα, τα σπορέλαια, που καταναλώνονται ευρύτατα στις άλλες δυτικές χώρες (κυρίως ηλιέλαιο, καλαμποκέλαιο, σογιέλαιο), είναι πολύ πλούσια σε λινολεϊκό οξύ. Επιπλέον, τα λάδια αυτά είναι σχεδόν πάντοτε ραφιναρισμένα, πράγμα που σημαίνει ότι έχει καταστραφεί το σύνολο σχεδόν των πολύτιμων συστατικών τους, ενώ περιέχουν και υπολείμματα των χημικών ουσιών που χρησιμοποιήθηκαν στο ραφινάρισμα.

Εν κατακλείδι, λόγω της μεγάλης διασποράς του λινολεϊκού οξέος στις διατροφικές μας πηγές, σε συνδυασμό με την ευρεία χρήση ελαιολάδου, προβλήματα, τόσο ανεπαρκούς του πρόσληψης, όσο και υπερκατανάλωσης του δεν φαίνεται να είναι κάτι συνηθισμένο στη χώρα μας.

Ι∆ΙOΤΗΤΕΣ GLA

Το Γάμα Λινολενικό Oξύ (GLA) είναι ένα λιπαρό οξύ της σειράς ωμέγα–6 με μεγάλη θεραπευτική αξία, αφού είναι πρόδρομος ουσία της προσταγλαδίνης Ε1 (PGE1) που το σώμα μας χρησιμοποιεί για την αντιμετώπιση των φλεγμονών και για την άμυνα του έναντι παθήσεων, όπως ο καρκίνος, οι καρδιοπάθειες, οι αλλεργίες, το άσθμα, η αρθρίτιδα και οι αυτοάνοσες ασθένειες, καθώς και για την αποφυγή της πρόωρης γήρανσης.

Το GLA μπορεί να παραχθεί στο σώμα μας από το λινολεϊκό οξύ, το οποίο συνήθως είναι άφθονο στη διατροφή μας. Αυτό υποβάλλει την ιδέα ότι και το παραγόμενο από τον οργανισμό μας GLA θα είναι άφθονο και αρκετό για τις ανάγκες μας.

Δυστυχώς, στην πράξη, αυτό δεν συμβαίνει συχνά, επειδή για τη μετατροπή του λινολεϊκού οξέος σε GLA (όπως και για τη μετατροπή του άλφα λινολενικού οξέος σε EPA και DHA) απαιτείται το ένζυμο D6D (Delta-6-Desaturase), το οποίο, για μια σειρά από λόγους, συνήθως βρίσκεται σε ανεπαρκείς ποσότητες στο σώμα μας.

Μερικοί από τους λόγους αυτούς είναι η ηλικία, το στρες, η άφθονη κατανάλωση ζάχαρης, αλκοόλ, κορεσμένων και υδρογονωμένων λιπών, καθώς και η ανεπάρκεια ενός ή περισσότερων από τα παρακάτω διατροφικά στοιχεία: βιταμίνες C, Β-3, Β-6, μαγνήσιο, ψευδάργυρος. Άλλοι λόγοι μπορεί να είναι ορισμένες ασθένειες, όπως υποθυρεοειδισμός, διαβήτης, καρκίνος, διάφορες ιώσεις.

Από τα παραπάνω συνάγεται ότι θα πρέπει να βασισθούμε σε διατροφικές πηγές πλούσιες σε GLA (κυρίως EPO, Borage oil, Blackurrant oil), αν θέλουμε να επωφεληθούμε από τις θεραπευτικές ιδιότητες του GLA.

Το λάδι Oινοθήρα ή EPO (Evening Primrose Oil) είναι μια εξαιρετική πηγή GLA και χρησιμοποιείται ευρέως, ενώ το λάδι Μπουράντζας (Borage oil) θεωρείται ακόμη καλύτερη πηγή, αφού περιέχει περισσότερο GLA και λιγότερο λινολεϊκό οξύ σε σχέση με το EPO.

ΑΡΘΡΙΤΙ∆Α

Σε πολλές μελέτες με ζώα έχει αποδειχθεί ότι το GLA καταστέλλει τις φλεγμονές και περιορίζει τους τραυματισμούς των ιστών. Μελέτες με πάσχοντες από αρθρίτιδα και ρευματοειδή αρθρίτιδα έδειξαν αξιοσημείωτα αποτελέσματα.

Σε μια μελέτη, πάσχοντες από αρθρίτιδα είχαν καλύτερη κινητικότητα και περιορισμό της πρωινής δυσκαμψίας μετά από λήψη 800mg GLA για 12 εβδομάδες.
∆ιπλή-τυφλή μελέτη με πάσχοντες από ρευματοειδή αρθρίτιδα, στους οποίους δόθηκαν 540mg GLA ή Placedo για ένα χρόνο, έδειξε αξιοσημείωτη βελτίωση στην ομάδα του GLA.
Σε άλλες διπλές-τυφλές κλινικές μελέτες που έγιναν από το Πανεπιστήμιο της Μασα- χουσέτης χορηγήθηκε η αρκετά υψηλή δοσολογία των 1400mg GLA (από Borage oil) σε α- σθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα, οι οποίοι παρουσίασαν πάνω από 40% μείωση του πρη- ξίματος και πόνου των αρθρώσεων.
Άλλες μελέτες με ασθενείς που έπαιρναν χημικά φάρμακα έδειξαν ότι η προσθήκη GLA βελτίωσε την αποτελεσματικότητα των φαρμάκων, ενώ ορισμένοι ασθενείς μπόρεσαν να μειώσουν τη δοσολογία των φαρμάκων, πράγμα ιδιαίτερης σημασίας, δεδομένων των σοβαρών παρενεργειών των φαρμάκων αυτών και της έλλειψης παρενεργειών του GLA.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το GLA δεν δίνει άμεσα αποτελέσματα και θα πρέπει να παρέλθουν αρκετές εβδομάδες πριν σημειωθεί αξιοσημείωτος περιορισμός του πόνου.

ΚΑΡΚΙΝOΣ

Έρευνες με καλλιέργειες ιστών έχουν δείξει ότι το GLA σκοτώνει 40 διαφορετικούς καρκίνους, με τρόπο επιλεκτικό, χωρίς να βλάπτει τα φυσιολογικά κύτταρα.

Ερευνητές του Northwestern University (ΗΠΑ) ενέχυσαν GLA σε καλλιέργεια καρκινικών κυττάρων του μαστού. Το GLA, όχι μόνο εμπόδισε τη δράση του γονιδίου Her-2/neu που ε- μπλέκεται στο 30% περίπου των καρκίνων του στήθους, αλλά κατέστησε επίσης τα καρκι- νικά κύτταρα πιο ευαίσθητα στο αντικαρκινικό φάρμακο Herpecin (JNat Canc In, Nov. 2005).
Προκαταρκτικές κλινικές μελέτες έδειξαν ότι το GLA μπορεί να βοηθήσει στην υποχώρηση του εγκεφαλικού γλοιώματος κατά 1 με 2 χρόνια, ενώ έχει επίσης ευεργετικές ιδιότητες στον καρκίνο του παγκρέατος.
Φυσικά θα πρέπει να ακολουθήσουν αρκετές ακόμη μελέτες, δεδομένου ότι η έρευνα στον τομέα αυτόν βρίσκεται ακόμη σε αρχικό στάδιο.

∆ΕΡΜΑ

Τακτική λήψη του GLA θεωρείται ότι βοηθάει το δέρμα να γίνει ελαστικό και απαλό, ενώ μπορεί να σταματήσει το σπάσιμο και ξεφλούδισμα των νυχιών.

Σύμφωνα με ορισμένες μελέτες, το GLA φαίνεται να έχει ευεργετικά αποτελέσματα στο ατοπικό (αλλεργικό) έκζεμα και στην αλλεργική δερματίτιδα. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στη λεπιώδη ατοπική δερματίτιδα, τόσο ως προς τον κνησμό, όσο και ως προς την έκταση των δερματικών αλλοιώσεων.
Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη, το GLA ανακουφίζει σημαντικά νεφροπαθείς σε αιμοκάθαρση από δερματικά προβλήματα οφειλόμενα σε ουραιμία.

∆ΙΑΒΗΤΗΣ

Φαίνεται ότι ορισμένες ανωμαλίες στο μεταβολισμό των λιπαρών οξέων σχετίζονται με επιπλοκές του διαβήτη και, ίσως, και με την εμφάνιση του.

Oρισμένοι ερευνητές υποθέτουν ότι ο οργανισμός των διαβητικών δυσκολεύεται να συνθέσει το GLA από το λινολεϊκό οξύ, με συνέπεια να υποφέρει από ανεπαρκή παραγωγή της PGE1. Η δίαιτα των διαβητικών, σύμφωνα με τους ερευνητές αυτούς, θα πρέπει να περιλαμβάνει τροφές πλούσιες σε GLA ή συμπληρώματα με GLA.
Ιδιαίτερη αξία έχει το GLA στη διαβητική νευροπάθεια. Σύμφωνα με πολύ καλά οργανωμένη διπλά-τυφλή μελέτη, η χορήγηση 480mg GLA σε διαβητικούς τύπου 1 και 2 για ένα έτος βελτίωσε τις 13 από τις 16 παραμέτρους που εξετάσθηκαν (Diabetes Care, 1993, 16:8- 16), ενώ από άλλη μελέτη προκύπτουν ενδείξεις ότι το GLA εμποδίζει και την έναρξη εκδήλωσης της διαβητικής νευροπάθειας (Diabetic Medicine, 1994, 145-9).

∆ΙΑΦOΡΑ

Γυναίκες με περιοδικούς πόνους στο στήθος (μασταλγία) μπορούν να ευεργετηθούν από το ΕΡO, όπως έδειξε μελέτη με 566 γυναίκες (BJCP, 1992, 46: 161 – 4).
Στη μελέτη χορηγήθηκαν 3000 mg EPO την ημέρα κατά τον πρώτο μήνα και 2000 mg τους δύο επόμενους. Ποσοστό 58% των γυναικών παρουσίασε ανακούφιση από τους πόνους.
Επίσης γυναίκες με πολυκυστική πάθηση των μαστών ανακουφίζονται από τον πόνο και την ευαισθησία των μαστών με τη λήψη ΕΡO, ιδίως σε συνδυασμό με 400 I.U. βιταμίνης Ε.

Σε μικρή διπλά-τυφλή μελέτη με 21 άτομα με σύνδρομο Raynaud, το ΕΡO μείωσε, τόσο τη συχνότητα των επεισοδίων (σημαντικά) όσο και τη σοβαρότητά τους, παρόλο που δεν παρατηρήθηκε βελτίωση της ροής του αίματος (Thromb Haemost, 1985:490-94).

Σύμφωνα με μια μελέτη, το ΕΡO φαίνεται να ασκεί ευνοϊκή επίδραση στην απώλεια βά- ρους, σε άτομα με επιπλέον βάρος 10%, τουλάχιστον, σε σχέση με το κανονικό. Σε άτομα με κανονικό βάρος φαίνεται ότι δεν ασκεί καμμία επίδραση.

Τέλος, έχουν αναφερθεί περιπτώσεις που το ΕΡO υπήρξε ευεργετικό στην ενδομητρίωση, υψηλή πίεση, οστεοπόρωση, προστατίτιδα.

ΑΝΤΕΝ∆ΕΙΞΕΙΣ – ΠΡOΦΥΛΑΞΕΙΣ

Το ΕΡO δεν παρουσιάζει τοξικότητα ή παρενέργειες, αν και έχουν αναφερθεί περιπτώσεις ήπιων στομαχικών διαταραχών. Σε τέτοιες περιπτώσεις πρέπει να λαμβάνεται με το φαγητό. Έχουν επίσης αναφερθεί σπάνιες περιπτώσεις υπερευαίσθητων ατόμων που παρουσίασαν πονοκέφαλο ή ήπια συμπτώματα ναυτίας. Το ΕΡO δε θα πρέπει να δίνεται σε άτομα με σχιζοφρένια που παίρνουν το φάρμακο Chlorpromazine (thorazine).

Πηγή: Κατάλογος-Οδηγός Nature’s Plus, ελληνική έκδοση 2011